A Ararokái tr ha´e pe ojekuaáva ama rire ha oguereko heta sa´y. Arapytu ára reko. Aripaka ha´e pe tenda ojepurúva ojekaru haĝua téra oñemba´apo haĝua. Ikatu avei ojepuru jeguakarâ ýrô tekoverâ. Aruru ava pijy, kirirî, tindy /Ao oñemoko´êva havô rýpe. Arari tembi´u Paraguái, jejapo pya´éva. Aĝarô jerovia jeguereko Tupâre térâ aváre. Aĝe pya´e, tagê. Ahéi vy´a´ŷ. Akâmbagua ha´e pe tembipuru akâ apu´áva ojeipurúva mbotaháramo. Avo´ói ñorâirô.
à Ãho pytuhe, akangeta, mandu´a. Ãicha péicha. Upéicha.
CH Cha´â tembiapo apo hendape´ỹ. Chipiû peteî mymba réra. Nupâ kuâ akâme ñembosarái hápe. Chamento ñe´êpohýi oje´éva ñañeko´ôi jave. Chopeto´i ava karape. Chu´û mba´e vore. Cho´ô ja´o, ñemoñandu asy. Chu´i michî, marâve ndoikóiva. Chuchu ñemongyhyje. Churuchuchu ñemongu´e vaipa, ayvu, sununu.
E Eichu mbyja ra´anga. Eiratâ asuka. Eiretevoña tembiapo káva rehegua. Eirarúa káva sy téra túa. Motenondehára káva apytépe. Etehápe aétehápe. Eguapoguára imba´éva. Evapo amo, tenda jeikuaáva. Evokói añetegua. Tekojoja.
G Gara tenda osêha ygára, térâ ygarusu. Gualambáu tembipuru purahéipegua oipurúva ñande ypykue. Guatapi jatyta tuicháva.
Guarini mba´e kañy. Guyguy povyvy, jeheka, kundaha.
Ĝ Ĝue´ê py´ajere, py´avai. Ĝuaiĝuingue guyra pyhare ojahe´óva.
H Hekuâi jokuái, japouka. Haitypo guyra jehogapo. Hapirô hasê´îmante. Hopy´ỹi jopo meme, joho mante. Hoky´o jaipe´a ka´ovo rogue osêva. Hosâ tekove oikove pukúva. Havichu´o jehague´o. Hechagui jesareko´ỹ. Hekuâi jopouka, jokuái. Hekoaku mbosako´i. Heruguâ kuaa´ỹ. Hykuavo ñohê, monandi, jeity. Herungua añetegua´ỹ hesaka´ỹva, kañymby, ypytûme oikóva. Hovapini tova pini. Hopepivosa hopepi ruru. Hovykói yvy ñemongu´e. Hua´î ĝuahê, je´oi, jeho. Humbiri hai, pire ñekarâi. He´êkende ñembohory. Hyvykói mbokuchu. Hesatî tesa morotî.
I Ikoe hetaitereirasa. Inimbe tupa ojejapóva mymba pirekuégui. Itati ita morotî. Itapesy tembipuru, ña´embe aty. Mba´yru vera. Imarâ ava hekopora´ỹva.
J Jahape kaávo jaipurúva óga ahojarâ. Jaguary´ái mba´e oikoreíva. Jaheipy cha´e´ỹha, jesareko´ỹha, jehaihu´ỹ. Javorái ñanandy. Javoti hetaichagua karumbe. Jarivo´o jeja´o, mbokavaju. Jate´i peteîchagua káva. Jehary rete ñekarâi. Jejapokói japyhy, jokoha, mbojetu´u. Jeroviamarangatu tupâ rape, yvága rape. Jevika ñembyepoti mboka ropytápe. Tevi, je´a jeguapykuéro. Jevyka yvykarâi, typeka. Johýi mopotî. Jojái ñembohory. Joja peteîcha. Jopyhu ava oñe´angúrô ojueheguy. Juruko´ô jurutái. Juasy´y ka´ovo hatîva oîva ka´aguýre. Juruvera ava omombr´upáva ojuhúva guive.
K Ka´atî ka´avo itáiva. Kamambýi titi, kamaapỹi. Kaysaty ka´avoty, ñanandy. Korói jeja´o, mongavaju, ñe´êrupi. Kyvô ko´ápe, ógape. Kyvu ky´o. Kaguy chichâ. Kyvôve oñemo´aĝuive. Kutipo cepo yvatégui. Ka´avove´i ka´avo, hoguekue ojepuru oñembojegua hagua ôguahêvo Hesu kirito heñói hague.
|
|
M Maína kuñakarai sy mokôiha ha´ére ohupíva mitâme ikarairôguare. Mainumby mymba guyra rehegua omomaiteíva térâ oguerúva marandu ogaháre. Mamorei mba´e jekuaaỹva moôitépa oî. Mandi´o mba´e jeipurúva tembi´u tyrarâ térâ tembi´urâ. Manguruju pira guasu. Ava ipokovíva térâ hekovaíva. Matúla. Tembi´uryru. Mba´yru. Mo´ekangy mo´ê hesajajai´ỹre. Moherakuâ ñe´ê ñemosarambi. Mohu´â tembiapo ĝuahê ijahápe. Mba´e oikova oñemohu´â.
Mb Mba´aporepy jehepyme´è tembiapo rehegua. Mba´aporeka ava ohekáva hembiaporâ. Mba´apo´i sa´i oî tembiapo. Mba´apo tembiapo. Mba´upe mava´erâpa. Mba´apose´ỹ ava ojapose´ỹva tembiapo Mbohupa ava aúva nderógape sapy´ami. Mbovy sa´i.
N Nahániri ombotove pe amba´e. Ne mba´e hyakuâvaíva. No´ô ñembyaty Nune ikatu. Nupâ ñembyepoti.
Nd Nde pyne py tyakuâvai. Nda´éi mba´e he´ỹva. Ndahasýi mba´e pya´e oseva. Ava hesaiva. Ndohói jeho´ỹ. Ndo´ái Je´a´ỹ.
Ng Nga´u mba´e chaga´u. Ngururu tekove ongururúva.
Ñ Ñakanina mbói réra. Ñakaguapy ava hekopyta mivéva. Ñakâpete akâpete. Ñakapire´ỹi akâ pire ñehe´ỹi. Ñana ava hekópe ojapóva ivaíva. Ñehundi mba´e jejuhu´ỹ. Ñemo´arandu ava oñeha´ava oikuave mba´e. Ñemono´o mba´e ñembyaty. Ñemyatyrô mba´e oñembyaíva oñemoî porâ. Ñembyahýi vare´a. Ñenupâ ñembyepoti. Ñeñomi mba´e ñeñongatu. Ñe´êkôi ava oñe´êkuaáva mokôi ñe´ême. Ñe´êmbyrâ ha´e pe mba´eikatuha ñañomongeta oñondive. Ñongatu mba´e ojeguerekóva ñemihápe.
O Ogajára óga ava mba´e. Óga apohára oñehenoi ava ojapóva ágape. Okýta ama oúta. Opa ndaiporivéimai. Opa´ỹva mba´e oîtava jepiverôgua. Ova ohóva ambu´e tendápe. Onasê ojepuru oî ramotekove heñói pyahúva.
P Pague mba´e rendague. Paku pira. Paraguái têta. Pave´ỹ opave´ỹva mba´e. Pytuhệ ha´e pe pytu ñaĝuenohêva ñande ryepýgui ha uperire ñamoinge jey. Pípu ñe´êndýi. Piky pira michíva. Puporâ reko ha´e mba´éichapa hyapu pe ñane ñe´ê.
R Rerojaha oguerúva mb´e. Resatû ohecha´ỹva. Rochichî mokunu´û, mbojerovia. Ropevy rambi, kevy, kerambi. Rovake henondépe. Rugua hyepýpe, tugua.
S Saite sagua´a, iñotîva. Sambikua voko ojejapóva mymba pirégui. Sarâ ka´avo morotîvýva, hoguekue oñembopupu pyre ojepuru pohâ ramo ( tuguy asukápe). Suinda jyry, urukure´a, kavure´i. Soka yvyra ojepurúva oñembojehe´a téra ojejopy haĝua avati ÿ´rô oimeraêva mba´e. Suiñandy ceibo, oipurúva ñande ypykue poháramo. Moisés Bertoni heí ipirekue iporâhâ ava ipochyreívape. Savâ savi, tesavâ. So ndereguerekovéi mba´evete. Poi Susû tytýi, sysýi, ryrýi, yvyryrýi.
T Taguyrô teko tie´ỹ, takuchi. Tâge pya´e. Takuvo tatapytu, ñeko´ô, tova rakuvo. Tamôi ypykue. Tamôi ypykue. Tapypi tako. Tavarerekua oñeherói tapicha oisambyhýva távape. Tavusu tetâ guasu, táva guasu. Tyvyty ha´e yvykua téra oga´i atýra oñeñotyha ipypete´ongue. Tekojoja porokuaa pavê reko, teko. Tupâitû tupâ ñehetû. Jerovia ojeguerekóva Ñandejára rehe.
|